रेसुङ्गा — जिल्ला कारागार गुल्मीमा क्षमताभन्दा तेब्बर कैदीबन्दी हुँदा सास्ती हुँदै आएको छ । जीर्ण भवनमा क्षमताभन्दा ५५ जना बढी कैदीबन्दी भएपछि उनीहरूको दैनिकी आलोपालोरुपमा गर्नुपरेको छ ।
जिल्ला कारागार कार्यालय गुल्मीमा कैदीबन्दीको क्षमता मात्रै २५ जना हो । विसं २०२४ मा स्थापना भएको कारागारमा २० पुरुष र पाँच महिलाको क्षमता रहे पनि यहाँ अहिले तेब्बरभन्दा पाँचले बढी कैदीबन्दी छन् । कारागारमा हाल ८० जना कैदीबन्दी छन् । जसमध्ये ७३ पुरुष र सात महिला कैदीबन्दी रहेको कार्यालयका निमित्त प्रमुख रेश्मीराज पन्थी जानकारी दिनुभयो ।
जिल्ला कारागारमा अहिले कैदी ४५ र थुनुवा २८ पुरुष छन् । पाँच कैदी र दुई थुनुवा महिला छन् । जसमा जबरजस्ती करणी, कर्तव्य ज्यान, चोरी, ज्यान मार्ने उद्योग, सवारी ज्यान, बहुबिवाह, सवारी ज्यान र अङ्गभङ्गलगायत मुद्दाका कैदीबन्दी छन् ।
जीर्ण भवनमा दिनानुदिन कैदीबन्दी थपिँदा समस्या भएको निमित्त कार्यालय प्रमुख रेश्मीराज पन्थीले बताउनुभयो । ‘कैदीबन्दी आलोपालो सुत्नुपर्ने, बस्ने, खाने र खानेपानीको पनि उत्तिकै समस्या छ’ पन्थीले भन्नुभयो, ‘हरेक हिसाबले समस्या छ, समाधानको लागि कुनै पहल भएन ।’ उहाँका अनुसार कारागारमा कैदीबन्दी रातको १२ बजेसम्म एक समूह र त्यसपछि अर्को समूह सुत्ने गरेका छन् । खाना खान, नुहाउन, बस्न, भेटघाट गर्न र कपडा धुनेलगायतका क्रियाकलापका साथै उपचार गर्न निकै सास्ती भइरहेको छ ।
कारागारमा लामो समयदेखि कार्यालय प्रमुख हुनुहुन्न । अधिकृतको दरबन्दी भए पनि काजमा काठमाडौँ फिर्ता भएपछि नायबसुब्बाको भरमा कार्यालय चलिरहेको छ । एक जना स्वास्थ्यकर्मीको दरबन्दी कार्यालयमा छ । तर, कार्यालयले आजसम्म कुनै स्वास्थ्यकर्मी पाएको छैन । जसका कारण कैदीबन्दी सामान्य बिरामी हुँदा पनि गुल्मी अस्पतालमा पु¥याउनुपर्ने बाध्यता छ । १० जनाको दरबन्दी रहे पनि हाल कारागारमा सात जना कर्मचारी हुनुहुन्छ । तिन जना कर्मचारी र चार जना कार्यालय सहयोगी हुनुहुन्छ । कार्यालय प्रमुख, सिनियर अहेब (स्वास्थ्यकर्मी) र एक जना कर्मचारीको अभावका कारण पनि समस्या भएको निमित्त कार्यालय प्रमुख पन्थीले बताउनुभयो ।
क्षमताभन्दा तेब्बर बढी कैदीबन्दी र कर्मचारीको अभाव हुँदा पनि जिल्ला प्रशासन कार्यालय गुल्मीको ध्यान गएको छैन । कारागारको स्तरवृद्धि र कर्मचारी व्यवस्थापनमा चासो दिनुको सट्टा जिल्ला प्रशासनले कर्मचारी आफ्नो कार्यालयमा तानेको छ । कारागारमा रहेका एक जना खरिदार हाल जिल्ला प्रशासन कार्यालय गुल्मीमा कार्यरत हुनुहुन्छ । गुल्मीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी सागरमणि पाठकले कैदीबन्दीको आन्तारिक समस्यामा पहलगर्ने बताउनुभयो ।
भौतिक संरचना बनाउने र कर्मचारी तत्काल व्यवस्थापन गर्नेभन्दा पनि पहिले कैदीबन्दीको सहजताको लागि खानेपानीको व्यवस्थालगायतका भित्रि समस्यामा ध्यान दिने प्रमुख जिल्ला अधिकारी पाठकलले बताउनुभएको छ । ‘क्षमताभन्दा बढी कैदी हुँदा निकै समस्या भएको देखियो’ उहाँले भन्नुभयो, ‘सोही संरचनालाई थप व्यस्थित गरेर भित्रका समस्या समाधान गरिनेछ ।’ कर्मचारी अभावले सेवा प्रवाहमा अवरोध नभएको भन्दै कैदीबन्दीको समस्यामा मत्र गुनासो आएकोले त्यसमा सहजता ल्याउने पाठकले बताउनुभयो । 
